İİT – İslam İş Birliği Teşkilatı (OIC – the Organization of the Islamic Cooperation)
Kuruluş Tarihi: 25 Eylül 1969
Merkezi: Cidde (Suudi Arabistan)
Genel Sekreteri: Dr. Yousef bin Ahmad Al-Othaimeen (Suudi Arabistan)
Üye Sayısı: 57
Web: oic-oci.org
Amacı
İslam İş Birliği Teşkilatı’nın amacı üye Devletler arasında iş birliği ve dayanışmayı güçlendirmek, İslam Dünyasının hak ve çıkarlarını korumaktır. [1]
Teşkilat Yapısı ve İşleyiş
İslam İşbirliği Teşkilatı şu organlardan oluşmaktadır: 1-İslam Zirvesi, 2-Dışişleri Bakanları Konseyi, 3-Daimi Komiteler, 4-İcra Komitesi, 5-Uluslararası İslami Adalet Divanı (Statüsünün yürürlüğe girmesi sonrası örgütün asli yargı organı olması öngörülmektedir), 6-Bağımsız Daimi İnsan Hakları Komisyonu, 7-Daimi Temsilciler Komitesi, 8-Genel Sekreterlik, 9-Alt Organlar, 10-Uzmanlık Kuruluşları ve 11-İlgili Kuruluşlar. [2]
Teşkilatın en üst düzeyde karar alma organı olan İslam Zirvesi’dir. Üye Ülkelerin Kralları ile Devlet ve Hükümet Başkanlarından oluşmakta İslam Zirvesi her üç yılda bir Üye Ülkelerin birinde toplanmakta; İİT Şartı’nda kayıtlı hedeflerin hayata geçirilmesi konusunda istişareler yapmakta ve bu konularda izlenecek siyasete ilişkin kararlar almaktadır. Üye Ülkeler Zirve ve İİT toplantılarına coğrafî gruplar (Arap, Asya ve Afrika) temelinde dönüşümlü olarak evsahipliği yapmaktadır. [3]
Zirve’den sonraki karar alma organı olan Dışişleri Bakanları Konseyi (DBK), yılda bir defa Üye Ülkelerden birinde düzenlenmektedir. DBK, Teşkilat’ın amaçlarının ve genel politikalarının uygulanmasıyla ilgili konularda kararlar almakta; Önceki Zirve ve DBK Toplantılarında alınan kararların uygulanmasında kaydedilen gelişmeleri takip etmekte; Genel Sekreterlik ve alt kuruluşların bütçelerini değerlendirmekte ve onaylamakta; Genel Sekreteri seçmektedir. [4]
İİT tarafından oluşturulan daimi komiteler ise şunlardır: 1-Kudüs Komitesi, 2-Enformasyon ve Kültürel İşler Daimi Komitesi (COMIAC), 3-Ekonomik ve Ticari İş Birliği Daimi Komitesi (COMCEC-İSEDAK) ve 4-Bilim ve Teknolojik İş Birliği Komitesi (COMSTECH) [5]
İcra Komitesi, Zirve ve DBK Troykaları (önceki, mevcut ve sonraki Dönem Başkanları) ile Sekretarya’nın evsahibi sıfatıyla Suudi Arabistan ve İİT Genel Sekreteri olmak üzere 8 üyeden oluşmakta; lüzumlu hallerde toplanmaktadır. [6]
Teşkilat’ın baş idarî yetkilisi olan Genel Sekreter, Üye Ülkelerin vatandaşları arasından adil coğrafî dönüşüm ve fırsat eşitliği ilkesine uygun olarak DBK tarafından beş yıllık bir dönem için seçilmekte; en fazla iki dönem görev yapabilmektedir. [7]
İİT Genel Sekreterleri
1-Tunku Abdul Rahman (Malezya): 1971-1973
2-Hassan Al-Touhami (Mısır): 1974-1975
3-Amadou Karim Gaye (Senegal): 1975-1979
4-Habib Chatty (Tunus): 1979-1984
5-Syed Sharifuddin Pirzada (Pakistan): 1985-1988
6-Dr. Hamid Algabid (Nijer): 1989-1996
7-Dr. Azeddine Laraki (Fas): 1997-2000
8-Dr. Abdelouahed Belkeziz (Fas): 2001-2004
9-Prof. Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu (Türkiye): 2005-2013
10-İyad Ameen Madani (Suudi Arabistan): 2014-2016
11-Dr. Yousef bin Ahmad Al-Othaimeen (Suudi Arabistan): 2016-görevde
Tarihi
İslam Konferansı Örgütü, Müslümanların üçüncü mukaddes mabedi olan ve İsrail’in işgali altındaki Kudüs’te bulunan Mescid-i Aksa’nın, 21 Ağustos 1969 tarihinde Avustralyalı radikal bir Yahudi tarafından kundaklanması sonrasında İslam dünyasında uyanan tepkiler üzerine, 22–25 Eylül 1969 tarihlerinde Rabat’ta ilk kez düzenlenen İslam Zirve Konferansı’nda alınan bir kararla kurulmuştur. Örgütün ismi 28-30 Haziran 2011 tarihlerinde Astana’da düzenlenen 38. Dışişleri Bakanları Konseyi (DBK) Toplantısı’nda İslam İş Birliği Teşkilatı (İİT) olarak değiştirilmiştir. 1970 Mart ayında Cidde’de gerçekleştirilen 1. DBK Toplantısı’nda Genel Sekreterliğin oluşturulmasına ve Sekretaryanın, Kudüs’ün kurtarılmasına kadar, Cidde’de faaliyet göstermesine karar verilmiş, ayrıca bir Genel Sekreter atanmıştır. [8]
1972 yılında Rabat’ta yapılan 3. DBK Toplantısı’nda kabul edilen İKÖ Tüzük’ünün yerine 13-14 Mart 2008 tarihlerinde Dakar’da düzenlenen 11. İKÖ Zirvesi’nde kabul edilen yeni Tüzük, Teşkilat’ın temel kurucu belgesidir. Tüzük, Örgütün amaçlarını, prensiplerini beyan eder, üyelik, gözlemcilik, organlar, uyuşmazlıkların barışçı halli, bütçe ve maliye ile işleyiş kurallarını belirler. 1972 tarihli eski Tüzük’ü değiştiren ve yerine geçen yeni Tüzük, Örgütün reformu yolunda en önemli dönüm noktasını oluşmaktadır. Yeni Tüzük, Örgütün 1972 yılından bu yana geçen zamanda uluslararası alanda meydana gelen köklü değişiklikler sonucunda ortaya çıkan yeni ortamda İslam ülkeleri arasında çağdaş ihtiyaçlara uygun iş birliği ve faaliyetler için gerekli yasal zemini ve organları oluşturmaktadır. Türkiye yeni Tüzük’ü 35. DBK’da (18-20 Haziran 2007, Kampala/Uganda) imzalamış ve Tüzük Türkiye açısından 16 Haziran 2012’de yürürlüğe girmiştir. [9]
İslam İşbirliği Teşkilatı Üyesi Ülkeler ve Üyelik Tarihleri
Üye Ülkeler ve Üyelik Tarihleri
1969 yılında kurulan İslam İşbirliği Teşkilatı’nın 25 kurucu üyesi arasında Türkiye’de vardır. Kurucu üyeler: Afganistan, Çad, Cezayir, Endonezya, Fas, Filistin, Gine, İran, Kuveyt, Libya, Lübnan, Malezya, Mali, Mısır, Moritanya, Nijer, Pakistan, Senegal, Somali, Sudan, Suudi Arabistan, Tunus, Türkiye, Ürdün ve Yemen. Teşkilata 1972 yılında Bahreyn, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar, Sierra Leone, Suriye ve Umman; 1974 yılında Bangladeş, Burkina Faso, Gabon, Gambiya, Gine Bissau, Kamerun ve Uganda; 1975 yılında Irak; 1976 yılında Komorlar ve Maldivler; 1978 yılında Cibuti; 1983 yılında Benin; 1984 yılında Brunei; 1986 yılında Nijerya; 1992 yılında Arnavutluk, Azerbaycan, Kırgızistan, Tacikistan ve Türkmenistan; 1994 yılında Mozambik; 1995 yılında Kazakistan; 1996 yılında Özbekistan ve Surinam; 1997 yılında Togo; 1998 yılında Guyana ve 2001 yılında Fildişi Sahilleri üye olmuşlardır. Suriye’nin üyeliği 14-15 Ağustos 2012 tarihlerinde Mekke’de düzenlenen 4. Olağanüstü İİT Zirvesi’nde askıya alınmıştır.
Ülkelerin Üyelik Tarihleri
Afganistan – 1969
Arnavutluk – 1992
Azerbaycan – 1992
Bahreyn – 1972
Bangladeş – 1974
Benin – 1983
Birleşik Arap Emirlikleri – 1972
Brunei – 1984
Burkina Faso – 1974
Çad – 1969
Cezayir – 1969
Cibuti – 1978
Endonezya – 1969
Fas – 1969
Fildişi Sahili – 2001
Filistin – 1969
Gabon – 1974
Gambiya – 1974
Gine – 1969
Gine Bissau – 1974
Guyana – 1998
Irak – 1975
İran – 1969
Kamerun – 1974
Katar – 1972
Kazakistan – 1995
Kırgızistan – 1992
Komorlar – 1976
Kuveyt – 1969
Libya – 1969
Lübnan – 1969
Maldivler – 1976
Malezya – 1969
Mali – 1969
Mısır – 1969
Moritanya – 1969
Mozambik – 1994
Nijer – 1969
Nijerya – 1986
Özbekistan – 1996
Pakistan – 1969
Senegal – 1969
Sierra Leone – 1972
Somali – 1969
Sudan – 1969
Surinam – 1996
Suriye – 1972
Suudi Arabistan – 1969
Tacikistan – 1992
Togo – 1997
Tunus – 1969
Türkiye – 1969
Türkmenistan – 1992
Uganda – 1974
Umman – 1972
Ürdün – 1969
Yemen – 1969
